رنگ‌ در معماری

یکی از عوامل تاثیرگذار در طراحی معماری، کاربرد انواع رنگ در معماری مورد استفاده در فضاهاست که هر رنگی معنا و مفهوم مخصوص به خود داشته و بر احساس ساکنین ساختمان تاثیر قابل توجهی دارد. این موضوع به طور کامل در مقالات و نوشته‌های مختلف تحت عنوان روانشناسی رنگ‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.

فام رنگ صفتی است که در آن سلسله‌ی رنگی (از قرمز تا بنفش) معادل با نور طول موج‌های مختلف در طیف مرئی مشخص می‌کند. قرمز، زرد و آبی را فام‌های اولیه می‌نامند و چون مبنای سایر گونه‌ها هستند رنگ‌های اصلی نیز نام گرفته‌اند. در اصل به سه رنگ قرمز و آبی و زرد رنگ‌های اصلی نیز می‌گویند.

فام‌های ثانویه عبارتند از: نارنجی، سبز و بنفش که از ترکیب مقادیر مساوی از دو فام اولیه حاصل می‌شوند. در اصل از ترکیب یک اندازه‌ی رنگ‌های اصلی، رنگ‌های سبز و بنفش و نارنجی به دست می‌آید که به آن رنگ‌های درجه دو نیز گفته می‌شود.

فام‌های ثالثه از ترکیب فام‌های اولیه و ثانویه به دست می آیند:

• زرد- نارنجی (پرتقالی)
• قرمز- بنفش (ارغوانی)
• بنفش- آبی (لاجوردی)
• آبی- سبز (فیروزه ای)
• سبز- زرد (مغز پسته ای)

به زبان عامیانه از ترکیب رنگ‌های اصلی و رنگ‌های درجه دو، رنگ‌هایی به وجود می‌آید که به آنها رنگ‌های درجه سه نیز گفته می‌شود که در بالا نام برده شده است. فام‌ها درجه رنگ‌های نامبرده شده را با ترتیبی معین در چرخه‌ی رنگ نشان می دهند.

تأثیرات رنگ در معماری محیط پیرامون انسان

رنگ یک زبان جهانی است که شامل احساسات، عواطف و فرهنگ یک ملت است یا به تعبیری دیگری در هر رنگ دنیایی از احساسات گنجانده شده است. به عبارت دیگر رنگ تأثیر مستقیمی بر روحیه‌ی انسان دارد که این تأثیر یا مثبت است و یا منفی.

اثر رنگ در معماری محیط، انسان و اطراف به حدی قابل بررسی، مهم و تأثیرگذار بوده که تخصصی با عنوان رنگ‌بندی و رنگ شناسی فضاهای شهری مطرح شده است.

هماهنگی و هارمونی رنگ در معماری از بابت چشم نواز بودن از اهمیت بالایی برخوردار است. یعنی شما زمانی که درجه‌بندی رنگ‌ها را بشناسید و همچنین بدانید که کدام رنگ مکمل کدام رنگ دیگر است، قطعا خیلی بهتر می‌توانید رنگ‌ها را با یکدیگر هماهنگ و به تعبیری آنها را هماهنگ کنید تا فضای چشم‌نوازتر و زیباتری داشته باشید.

استفاده از یک رنگ با ترکیب کمی از رنگ مکمل اگر به درستی و در اندازه‌های صحیح استفاده شده باشد، نتیجه‌ای مطلوب و چشمگیر می‌آفریند و بر جذابیت مجموعه می‌افزاید و مانع غالب شدن کامل یک رنگ بر فضای اتاق می‌شود. اگر شما در فضا فقط از یک رنگ استفاده کنید قطعا هیچ نشاط و انگیزه‌ای در آن فضا وجود ندارد و فضای شما یکنواخت و کسل‌کننده می‌شود. اما با استفاده از چند رنگ می‌توانید شادابی و زیبایی را به فضای خود بیافزایید اما به شرط آن که رنگ‌ها را بشناسید.

مثلا برای داشتن فضایی مناسب و زیبا یک رنگ اصلی را انتخاب کنید و بقیه‌ی رنگ‌ها را متناسب و هماهنگ با آن انتخاب کنید (رنگ‌های استفاده شده‌ی فرعی مکمل باشند و با دیگر رنگ‌های استفاده شده هارمونی داشته باشند). به طور مثال استفاده از رنگ زرد برای دیوار از آنجا که خیلی درخشان است، در یک خانه‌ای که آفتاب‌گیر است بسیار مناسب و زیباست اما همین رنگ را اگر در خانه‌ای شمالی که از نور طبیعی کمی برخوردار است استفاده کنید، بسیار کسل‌کننده است.

پس نتیجه می‌گیریم همانطور که رنگ و هارمونی رنگ‌ها با یکدیگر مهم است، تأثیر نور بر آنها هم بسیار مهم است و اینکه هر رنگی را باید برای محیط مناسب و درست خود انتخاب و استفاده کرد. یعنی اینکه شما قطعا رنگی که برای اتاق خواب‌تان استفاده می‌کنید، مناسب برای فضای پذیرایی نیست یا رنگ پذیرایی مناسب برای اتاق کودک نیست.

از نظر کلی رنگ در معماری به دو دسته‌ی گرم و سرد تقسیم می‌شود:

رنگ‌هایی که در طیف رنگی قرمز قرار دارند، جزء دسته رنگ‌های گرم هستند و رنگ‌هایی که در طیف رنگی آبی هستند و به اصطلاح رنگ آبی در آنها غالب است، جزء رنگ‌های سرد نامیده می‌شوند. معمولا رنگ‌های سرد دارای عمق هستند، سبک و روشن هستند و حس سرما را منتقل می‌کنند. همچنین از دیگر ویژگی‌های رنگ روشن می‌توان گفت که این رنگ در معماری، باعث بزرگتر نشان دادن فضا است.  اما رنگ‌های تیره و گرم اصولا عمق ندارند، سنگین، تیره و تأثیرگذار هستند و حس گرما و صمیمیت را منتقل می‌کنند. از طرف دیگر، این رنگ در معماری، باعث کوچکتر نشان دادن فضا می‌شود.

پس به یاد داشته باشید که برای انتخاب رنگ در معماری فضاهای کوچک، از رنگ‌های گرم و تیره استفاده نکنید. زیرا فضای شما را تنگ‌تر و کوچک‌تر نشان می‌دهد.

مثال‌هایی از تاثیر انتخاب رنگ در معماری محیط روی انسان

نور آبی تولید ملاتونین در بدن انسان را کند می‌کند و باعث می‌شود فرد حتی در شب هوشیارتر یا بیدارتر باشد. همچنین این رنگ در معماری، نماد وقار و ایمن بودن است. همچنین رنگ آبی و آبی ارغوانی باعث کم شدن اشتها می‌شود و از این‌ رو روانشناسان به افرادی که دارای رژیم هستند توصیه می‌کنند که در ظروف آبی رنگ غذا میل کنند.

رنگ قرمز ممکن است به دلیل ارتباط با خون، تهدیدآمیز یا ترسناک تلقی شود. اما در عین حال، این رنگ در معماری می‌تواند شور، هیجان یا گرما را منتقل کند.

در رابطه با رنگ قرمز لازم به ذکر است که این رنگ بسیار اشتهاآور است. اگر دقت کرده باشید این رنگ در معماری دیوارها یا میزهای مغازه‌های فست‌فود و به طور کلی طراحی داخلی آن‌ها به کار می‌رود، که سیاست فروش آنهاست.

استفاده از رنگ نارنجی می‌تواند فضاهای آرامش‌بخش، نورانی و دوستانه را برای شما ایجاد کند. فضاهای نارنجی کمتر از قرمز خودنمایی می‌کنند، آرام‌تر هستند اما همچنان روشن و سرگرم کننده هستند.

رنگ زرد نماد درخشندگی و شادابی است و به علت حس ارتباط دوستانه‌ای که منتقل می‌کند بیشتر از این رنگ در معماری فضاهای کودک مانند مهدکودک‌ها، شهربازی‌ها و… استفاده می‌شود. رنگ زرد از معدود رنگ‌هایی است که شما با استفاده از آن در فضای خود می‌توانید فضای خود را به فضایی خاص تبدیل کنید.

رنگ سبز بسیار آرام و آرامش‌بخش است. یعنی استفاده از این رنگ در معماری باعث انتقال حس آرامش به افراد می‌شود. حتی رنگ سبز تداعی کننده‌ی حس طبیعت را نیز به همراه دارد. دیوارها و سقف‌های سبز هم پایداری و هم گرمای دوستانه را منتقل می‌کنند.

رنگ سبز باعث کاهش فشارهای عصبی و استرس می‌شود. به همین دلیل بیشتر در فضاهای درمانی از رنگ سبز برای کاهش استرس استفاده می‌شود. اما دلیل دیگر این است که برخی اعتقاد دارند رنگ سبز تسکین دهنده است. البته رنگ سبز باعث باز شدن اشتها نیز می‌شود که استفاده از این رنگ در معماری فضاهای غذاخوری نیز بسیار مناسب است.

رنگ بنفش هم مانند رنگ آبی آرامش‌بخش است، اما به دلیل داشتن قابلیت سرگرم کننده بودن می‌تواند مهیج و انرژی بخش باشد. همچنین این بسیار منحصر به فرد است که می‌تواند تأثیر ماندگاری روی ذهن به جا بگذارد. استفاده از این رنگ در معماری فضای اتاق خواب بسیار رمانتیک و شیک می‌باشد.

لازم به ذکر است که رنگ بنفش زمانی که به تنهایی در فضا استفاده شود شاید باعث بالا رفتن فشار روانی شود، اما اگر در کنار رنگ‌های دیگر استفاده شود، مانند رنگ‌های روشن باعث ایجاد حس آرامش می‌شود. طیف رنگ‌های بنفش مخصوصا یاسی رنگ در معماری و دکوراسیون داخلی بسیار پرطرفدار می‌باشد.

رنگ سفید، از متداول‌ترین رنگ‌های استفاده شده در معماری مدرن است. استفاده از رنگ سفید در دیوارهای داخلی باعث حس آرامش و هوشیاری در کاربر می‌باشد. همچین رنگ سفید در سقف و دیوار باعث پخش نور می‌شود و فضا را بزرگتر نشان می‌دهد. حتی رنگ سفید می‌تواند پس زمینه‌ی بسیار مناسبی برای به نمایش گذاشتن دیگر اجزای فضا باشد. حال استفاده از این رنگ در نمای دیوارهای خارجی، در مواردی که نمای مسطح دارند استفاده می‌شود.

رنگ‌هایی مثل شیری، صدفی، سفید استخوانی و سفید عاجی در طیف رنگی سفید قرار می‌گیرند که بسیار مورد استفاده در دکوراسیون داخلی به خصوص در سبک مینیمال می‌باشد.

استفاده از رنگ مشکی چه در دیوارهای خارجی و چه در دیوارهای داخلی نشان دهنده‌ی قدرت و اقتدار است. اما در بعضی از موارد خاص، شوم هم تلقی می‌شود. باید دقت داشت که در استفاده از این رنگ در معماری، نباید زیاده‌روی کرد زیرا حس مطلوبی در افراد ایجاد نمی‌کند. رنگ مشکی این روزها بسیار در فضاها به خصوص در اتاق نوجوان‌ها به کار می‌رود و از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار است.

رنگ در معماری نما

اگر بخواهیم به طور کلی به رنگ‌های مورد استفاده در نما بپردازیم، باید گفت که رنگ مورد استفاده در سبک کلاسیک، رنگ‌های روشن مانند سفید، شیری، صدفی و… می‌باشد. اما در نماهای سبک مدرن، محدودیت رنگی نداریم و از رنگ‌های تیره مثل قهوه‌ای و مشکی نیز استفاده می‌شود.

نتیجه گیری

با توجه به مطالب گفته شده به این نتیجه می‌رسیم که اگر نحوه انتخاب رنگ در معماری را خوب بشناسیم، می‌توانیم تأثیر قابل توجهی را در فضای خود به ارمغان بیاوریم. با درک علم روانشناسی می‌توان به این پی برد که رنگ‌ها تاثیر بسیار زیادی در زندگی ما دارند و با توجه به آنها می‌توانیم نشاط را وارد زندگیمان کنیم و انرژی‌های بد را از فضا خارج نماییم.

لازم به ذکر است که توجه به رنگ در معماری، فقط مختص به فضاهای مسکونی نیست و حتی با این شناخت رنگ‌ها در بخش فروش نیز می‌توان تأثیر گذاشت.